Voor de derde keer presenteert het CTF de Café Theater Onderzoekers. Een jaar lang deed een theatergroep als huisgezelschap van het CTF artistiek onderzoek in een Utrechtse wijk. Wat kan theater in of voor de wijk betekenen? Theatergroep de Trans//missie – eerder te zien op het CTF 2018 – nestelde zich in Utrechts jongste wijk Leidsche Rijn. Nu presenteren zij de resultaten in een extra lange cafévoorstelling en een zesdelige podcast genaamd ‘De stad waar je nooit dacht te gaan wonen’.
We maken een podcast. Voor weken lopen we door de straten van een jonge wijk, op zoek naar verhalen. We houden onze ogen en oren open. We plannen interviews en bezoeken winkels en evenementen. We praten veel, over wat een wijk is, over wat déze wijk is, en waaróm deze wijk is zoals hij is. Het is een lang en warrig proces. Het is de eerste keer dat we een podcast maken. Het is de eerste keer dat we zo direct mensen hun stemmen lenen om daarmee zelf een verhaal te vertellen. En we hebben wel een idee van hoe het moet, maar dat nog nooit gedaan. Alsof je vanaf de stoep moet zien te bedenken hoe je een auto gaat besturen, terwijl je nog nooit in een auto gezeten hebt.
De zoektocht naar verhalen brengt ons bij veel mensen binnen. Aan hun keukentafel vragen we hoe het is om hier te wonen. We vragen naar hun persoonlijke geschiedenis en hun band met deze plek. Zo bouwen we langzaam een arsenaal op van verhalen en impressies. Levens in .WAV-bestanden. Audio-bestanden die telkens opnieuw te luisteren zijn. En dan monteren. Spoel terug. Spoel terug. Spoel vooruit. Repeat. Het is dwaas om te denken dat dit mapje op mijn bureaublad het verhaal van de wijk bevat. Maar een dwarsdoorsnede is het wel. Een heel dun dwarsdoorsneetje van de taart die wijk Leidsche Rijn is. Je kan de ingrediënten zien zitten.
Nu knippen we alle verhalen tot fragmenten en spreken we allerlei overbruggende aankondigingen, filosofische overdenkingen en domme scènetjes ertussen in. In een montage leg je een puzzel. Je fragmenten zijn de puzzelstukjes en je draaiboek is de rand waaraan je vast kan houden. De uitdaging met een documentaire-podcast is, dat je de rand eerst nog moet vinden, en moet bedenken of hij rood of groen of blauw of rond of vierkant is. Want hoe begint en eindigt dit specifieke verhaal van Leidsche Rijn? Waar gaat het over – ja, over Leidsche Rijn – maar waar nog meer? En waar komt de grens van feit en fictie te liggen?
Nu gaan we verknippen. Er is een zin van een mevrouw die wat gek eindigt. Het zou zoveel beter zijn als ik een van haar zinnen uit een ander fragment zou pakken, en die er achter zou plakken. Het is niet wat ze heeft gezegd, die twee zinnen zo achter elkaar, en toch zet ik ze achter elkaar. En het werkt. De zin verloopt opeens prachtig. Maar het plaagt me wel. Mag ik dit wel doen? Ze heeft het nooit zo gezegd. We hebben zo ons best gedaan echte verhalen te vinden in de wijk, en dan nemen we in de montage een loopje met de waarheid.
We hebben twee loyaliteiten. Eentje aan de waarheid, eentje aan de luisteraar. De waarheid van Leidsche Rijn verdient het om verteld te worden. De waarheid verdient een eerlijkheid, een waarachtigheid, omdat de waarheid al vaak zoveel raarder is dan fictie. De waarheid wordt al zo vaak verminkt. Maar bestaat die heilige waarheid eigenlijk wel? Is de waarheid niet hoe dan ook een interpretatie, omdat hij door een mens uitgesproken is? Ik kan geen verhaal vertellen zonder mijn eigen kleur en gevoel daarbij toe te voegen. Objectiviteit in storytelling bestaat eigenlijk niet. Naast dat wat verteld wordt en de verteller heb je namelijk nog een partij: het publiek. Die dat wat door de verteller verteld wordt, ook weer interpreteert. Dus die waarheid die ik hoog in het vaandel probeer te houden, is een listig beest.
De luisteraar daarentegen, die verwacht, nee, die eist een goed verhaal. Kan het de luisteraar uitmaken of een waarheid net een beetje verbogen is, zolang het maar een goed verhaal is? Iemand vertelde mij ooit dat wanneer je oren suizen na een nacht dansen, je dan de frequenties hoort die afsterven. Die zul je dus nooit meer horen. Frequenties die voor je zingen als afscheidsritueel. Het is een prachtig verhaal, en dus vertelde ik dit verhaal aan tientallen mensen na ieder feestje. Maar wat blijkt? Medisch is het ongegrond. Een fictie. En toch zie ik het nu elke keer voor me als mijn oren suizen. De fictie wint het.
Liever een halve waarheid prachtig verteld, dan een prachtige waarheid slecht verteld. Maar waar de grens ligt? Nog steeds geen idee.
Aflevering 0 van de zesdelige podcast ‘De stad waar je nooit dacht te gaan wonen’ staat nu online op iTunes, Spotify, Soundcloud en andere kanalen. Kijk voor informatie over het luisteren op detransmissie.nl/podcast